‘Mindset’ speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van een kind. De theorie over mindset is voor het eerst beschreven door de Amerikaanse psychologe Carol S. Dweck in haar boek ‘Mindset, de weg naar een succesvol leven’. De basisgedachte achter Dweck’s theorie is dat intelligentie geen vast gegeven is, maar een eigenschap welke je in meer of mindere mate zelf kunt ontwikkelen. De mindset of wel de opvatting die een mens kiest, is zo mede bepalend voor iemands ontwikkeling in het leven. De theorie maakt onderscheid tussen de ‘fixed’ of ‘statische’ mindset enerzijds en de ‘growth’ mindset anderszijds.
Fixed Mindset
De mindset die uitgaat van de overtuiging dat eigenschappen zoals intelligentie, persoonlijkheid en karakter een vaststaand gegeven zijn, wordt aangeduid als een ‘fixed’ of een ‘statische’ mindset. Mensen met een fixed mindset zijn gericht op het tonen van hun bestaande kwaliteiten en het overtuigen van de omgeving. Sommige kinderen krijgen van jongs af aan een fixed mindset mee, die versterkt wordt door complimenten die gericht zijn op prestaties: “Wat ben jij toch slim!” Wat een mooi cijfer heb jij op je toets gehaald!” Of: Jij kunt dat wel, je bent toch zo slim?” Als deze (vaak onbewuste) overtuiging geldt, dan wordt het voor een kind moeilijk om fouten te durven maken, want dat betekent falen! Vaak gaan hoogbegaafde kinderen met een fixed mindset dat uit de weg. Falen past niet bij hun zelfbeeld. Het onbekende leren, ofwel een uitdaging aangaan wordt daarmee mogelijk problematisch. Elke situatie wordt door het kind onbewust beoordeeld vanuit de gedachte: wordt dit een succes of ga ik falen?
Een fixed mindset is eerder een beperkende factor in het ontwikkelen van ieders gaven naar talenten. De fixed mindset kan een heel leven meegaan, in professionele carrières maar ook in relaties met andere mensen.
Growth Mindset
Tegenover de fixed mindset staat de ‘growth’ of ‘groei’ mindset. Die laatste gaat uit van de gedachte dat een mens zijn aangeboren gaven in de loop van zijn leven kan ontwikkelen.
Inspanning, training en oefening, ervaring opdoen, vragen stellen en open staan voor adviezen van anderen zijn belangrijke kenmerken van deze ‘growth mindset’. ‘Leren is leuk, doorzetten tot dat je iets nieuws onder de knie hebt hoort daar bij en zonder fouten te maken leer je niet! Om bij kinderen deze mindset te stimuleren zijn complimenten over het doorzetten en het leerproces van groot belang.
Hoogbegaafde kinderen hebben bij uitstek baat bij een groei mindset. Deze mindset kan hen helpen door te zetten bij moeilijke schoolopdrachten maar ook in relaties met andere kinderen, sport en vrijetijdsbesteding.
Ze zullen ervaren dat fouten maken niet erg is maar hoort bij het leerproces en bij het leven in het algemeen. Het geeft ze de mogelijkheid om zelf en met de juiste begeleiding hun gaven te ontplooien tot talenten en vaardigheden.
Voor hoogbegaafde kinderen met een fixed mindset is het van belang voortdurend gericht te zijn op een groei mindset. Dat vraagt inzicht en inzet van het kind, maar ook van de ouders en van de school. Vooral het ervaren dat leren, proberen en fouten maken iets positiefs kan opleveren helpt hoogbegaafden met een fixed mindset, een groei mindset te ontwikkelen. Smart Senses kan deze hoogbegaafde kinderen hier in begeleiden. Holmes (2007) heeft beide mindsets in een figuur uitgelegd.
